Was het ethisch verantwoord om Drontenaren te verleiden zich te laten testen?
AlgemeenDRONTEN - Experts op het terrein van ethiek waren het voorafgaand aan de proef met grootschalig testen op corona in Dronten niet met elkaar eens. Dat blijkt uit een rapport van het Universitair Medisch Centrum (UMC) Utrecht. Een groep van 15 deskundigen, waaronder ethici en juristen, verschilden vooral van mening over het al dan niet verleiden van inwoners om aan de proef mee te doen.
In het UMC-rapport wordt uitgebreid ingegaan op het zogenaamde ‘nudgen’, ofwel het verleiden van inwoners om deel te nemen. Tegenstanders meenden dat nudging niet is toegestaan bij dit soort onderzoek. Zij wilden volstaan met het uitgebreid informeren van de inwoners, zodat die een goed afgewogen en vrijwillige keuze zouden kunnen maken.
Er vol voor gaan
Als het grootschalig testen écht van belang is, vonden anderen verleiden geen probleem. Een deel van de experts wilde er zelfs ‘vol voor gaan’. Zij stemden in met het inzetten van rolmodellen en influencers en het versturen van brieven om mensen te overreden mee te doen.
Dronten koos voor nudging. Zo werden er ambassadeurs ingezet om de inwoners te verleiden. Ook verstuurde de gemeente brieven om mensen extra te motiveren. Wel is steeds gezegd dat deelname een vrije keus was.
Eigen keuze
Voor- en tegenstanders van nudging stelden allemaal dat goede, eerlijke, volledige en transparante informatie essentieel was. Iedereen pleitte voor het nadrukkelijk uitleggen dat deelname een eigen keuze was. De inwoners moest verteld worden dat testen nuttig kan zijn op ‘populatieniveau’, maar op individueel niveau misschien niet.
Juist over die informatie aan de inwoners waren de experts ontevreden. Het UMC-rapport geeft het ministerie van VWS daarvan de schuld: „Doordat het doel en de inhoud van de pilot niet vanaf de start waren afgebakend, ontstond er soms onduidelijkheid onder de betrokken partijen en was het niet mogelijk om de inwoners in het vroegste stadium over de pilot te informeren. Daarnaast konden toen nog niet alle vragen van de inwoners worden beantwoord.”
Waar ging het om?
De vijftien deskundigen vonden dat duidelijk moest zijn wat het doel was van de informatieverstrekking: ging het erom de mensen een weloverwogen keuze te laten maken, wat ook kon betekenen dat ze nee zeiden? Of ging het erom mensen te verleiden mee te doen?
Alle onduidelijkheid leidde er volgens de experts toe dat veel inwoners dachten dat het ging om het weer openen van de samenleving. Dat was niet het geval. Het ging in de proef om het verkrijgen van inzicht in de verspreiding van het virus.
Kinderen
De experts hadden ook vragen over andere ethische aspecten van de pilot. Zo was er discussie over de deelname van kinderen. Ook plaatsten ze vraagtekens bij de informatie over wat er met de gegevens van de deelnemers gebeurt. Deze onderwerpen worden in het rapport slechts zijdelings aangestipt.
